Son adım: Koruyucu yaşam stratejileri

Hangi ilaçlar kullanılır?

1. Bifosfonatlar 

En sık kullanılan gruptur. Alendronat, risedronat, zoledronik asit gibi ajanlar kemik yıkımını yavaşlatır.

Artıları

– Kırık riskini % 40’a kadar azaltır.
– Haftalık veya yıllık doz seçenekleri vardır.

Eksileri

– Mide tahrişi.     (oral formda)
– Çene kemiği nekrozu. (çok nadir)
– Uzun kullanımda atipik femur kırığı riski.

2. Denosumab 

Cilt altına 6 ayda bir uygulanan bir monoklonal antikor.

Artıları

– Kolay uygulama,     iyi tolere edilir.
– Özellikle böbrek fonksiyonu bozuk olanlarda avantajlı.

Eksileri

– Aniden kesilirse kemik yoğunluğu     hızla düşer.
– Tedavi kesildikten sonra başka ilaca geçilmeli.

3. Teriparatid

Kemik yapımını artıran bir paratiroid hormonu türevidir.

Artıları

– Omurga kırıklarını önlemede çok etkilidir.
– Ağır osteoporoz vakalarında tercih edilir.

Eksileri

– Günlük enjeksiyon

Yüksek maliyet.

– 2 yıldan fazla önerilmez.
(Kaynak: Endocrine Society Clinical Guidelines – 2022 Update)

Hormon tedavisi: Riskli ama etkili

Kadınlarda menopoz sonrası östrojenin azalması kemik kaybını hızlandırır. Bu yüzden bazı durumlarda “östrojen replasmanı” gündeme gelebilir.
Ancak:

– Sadece menopoz semptomları çok belirginse.
– Kalp hastalığı ve meme kanseri riski düşükse.
– Kısa süreli (2–5 yıl) planlandıysa önerilir

Erkeklerde ise testosteron eksikliğine bağlı osteoporoz varsa, düşük testosteron düzeyi (300 ng/dL altı) ve belirtiler bir aradaysa hormon replasmanı düşünülebilir. Ancak bu karar, önceki yazımızda aktardığımız gibi dikkatle verilmelidir. (Kaynak: North American Menopause Society – Hormone Therapy Position Statement, 2022)

Uzun vadeli koruma için ne yapılmalı?

Kemik sağlığı bir ömür boyu süren bir yatırımdır. İlaçla başlayan tedavi, yaşam tarzıyla sürdürülmelidir:

– Haftada en az 3 gün düzenli egzersiz. 
(yürüyüş, dans, merdiven)

– D vitamini düzeyinin korunması. 
(güneş+ takviye)

– Alkol ve sigaranın bırakılması.

– 6 ayda bir fizik muayene, yılda bir DEXA takibi.

– Düşmeleri önlemek için ev düzenlemeleri.

Osteoporozun tedavisi kadar, tekrar eden kırıkları önlemek de önemlidir. Bu nedenle yaşa uygun bir koruma planı, sağlıklı yaşlanmanın temelidir.

Alternatif destekler işe yarar mı?

Besin destekleri ilaç yerine geçmez, ama tedavinin tamamlayıcısıdır.

İşe yarayanlar

– Kalsiyum + D vitamini kombinasyonu
– K2 vitamini (damar     kireçlenmesini azaltır)
– Magnezyum ve çinko (kemik matriksini destekler)
– Kolajen peptitler (kemik     elastikiyetine katkı sağlayabilir)

Kanıta dayalı olmayanlar:

– Adaçayı, rezene, mürver gibi         bitkisel kürler
– Manyetik bileklik veya frekanslı cihazlar
– Yumurtadan çıkarılan “kalsiyum kabuğu” takviyeleri

Takviye alırken, özellikle D vitamini ve K2’nin kan düzeyleri izlenmeli, fazlasından kaçınılmalıdır.

Ne zaman ilaç tedavisi gerekir?

Kemik erimesi tanısı konduysa, özellikle T skoru -2.5’in altındaysa ve kırık öyküsü varsa ilaç tedavisi düşünülür. Ancak her düşük skor hemen ilaç anlamına gelmez. Önce şu kriterlere bakılır:
– T skoru -2.5 ve altı+düşük travmalı kırık öyküsü
– 65 yaş üstü bireylerde hızlı boy kısalması (>3 cm)
– Vertebra çökme kırığı (omurga)
– Yüksek FRAX skoru: 10 yıl içinde kırık geçirme riski >% 20
(Kaynak: National Osteoporosis Guideline Group (NOGG), 2023)

Kırık sonrası tedavi nasıl planlanmalı?

Bir kırık yaşandıysa tedavi aciliyet kazanır. Hedef hem yeni kırıkları önlemek hem de iyileşme sürecini hızlandırmaktır.

Plan şu adımlarla yapılır:

– DEXA testi ve kan değerleri tekrar değerlendirilir.
– Kalsiyum ve D vitamini düzeyi desteklenir.
– Fizik tedavi ve kas kuvvetlendirme egzersizleri başlanır.
– Ev içi düşme önlemleri alınır.
– Gerekirse bifosfonat veya denosumab başlanır.

Özellikle kalça kırığı sonrası bireylerin yalnızca kemik değil, kas ve denge eğitimine de yönlendirilmesi gerekir. Gait ve denge antrenmanları, ileri yaşta ikinci kırığı % 30 azaltır. (Kaynak: British Geriatrics Society – Fall Prevention Toolkit, 2022)

Yarın: Testosteron

– Total mi, serbest mi? Hangi testosteron değeri önemli?
– Kolesterol düşerse testosteron da düşer mi?
– Beta blokerler, ACE inhibitörleri ve libido bağlantısı
– Aynı ilacı alan iki kişi neden farklı etkileniyor?
– Antibiyotik, antidepresan, ağrı kesici: Hormonlara sessiz darbe
– Kilo artışı testosteronu nasıl düşürür?