Genç yaşta kalp krizi: Sporcu bedenlerin sessiz çöküşü

‘Hiçbir şeyi yoktu sporcuydu’ cümlesi çoğaldı

Kalp krizinin yaş ortalaması düşüyor. Son 10 yılda, 40 yaş altı bireylerde kalp krizi oranı %20 arttı (Kaynak: JAMA Cardiology, 2022). 

Dahası, bu kişilerin çoğu sigara içmeyen, aşırı kilolu olmayan, hatta spor yapan bireylerdi. Peki bu nasıl mümkün oluyor?

Bir vaka: 43 yaşında triatloncuydu

2023 yılında Almanya’da yapılan bir çalışmada, sporcu kimliğiyle tanınan ve triatlon yarışlarına katılan bir kişinin 43 yaşında ani kalp durması sonucu hayatını kaybettiği bildirildi.

Otopsi sonucu:

Damarlar % 90 tıkalıydı, ama kişi hiç belirti vermemişti (Kaynak: Deutsches Ärzteblatt, 2023).

Gençlerin kalbi neden daha savunmasızdır?

– Belirti vermezler: Genç bireylerin damarları esnek olduğu için, plak oluşsa bile kan akışı bir süre devam eder.

– Ağrı eşiği yüksektir: Kalp krizinin klasik belirtisi olan göğüs ağrısını hafife alabilirler.

– Geç tanı konur: Hekimler yaş faktöründen ötürü kardiyak nedenleri daha geç akla getirir.

– Damarlar küçük ama tıkanmaya daha yatkındır: Özellikle genetik yatkınlığı olanlarda küçük bir plak bile büyük risk yaratabilir.

– En riskli grup: Genç, stresli ve ailesinde kalp öyküsü olanlar

Özellikle şu özellikleri taşıyan bireyler yüksek risk grubundadır:

– Babası veya erkek kardeşi 55 yaşından önce kalp krizi geçirmişse.

– Trigliserit/HDL oranı   3’ün üzerindeyse.

– Bel çevresi erkeklerde 102 cm’yi, kadınlarda 88 cm’yi geçtiyse.

– Uyku süresi 6 saatin altındaysa.

(Kaynak: Cleveland §Clinic, 2023)

Damar tıkanıklığı artık 30’lu yaşlarda başlıyor

Gelişmiş görüntüleme teknikleri sayesinde artık biliyoruz…

Damar plakları, şikâyet başlamadan yıllar önce oluşmaya başlıyor.

2021 tarihli bir çalışmaya göre,   35 yaşındaki bireylerin % 45’inde damar içinde fark edilmeyen kireçlenmeler tespit edildi (Kaynak: European Heart Journal, 2021).

Bu plaklar küçük, stabil ve sessiz olabilir ama bir gün yırtıldığında kriz kaçınılmazdır.

Spor yapmak kalbini kurtarmaya yetmez

Spor kalp için elbette koruyucu. Ancak sadece kas gücü, kalp sağlığı anlamına gelmez.

Hatta bazı durumlarda, aşırı efor ve bilinçsiz takviyeler kalp üzerinde ters etki yapabilir.

– Aşırı yüklenme ani ritim bozukluklarına yol açabilir.

– Vücut geliştirme amaçlı kullanılan steroidler kalp kasını büyütür ama esnekliğini bozar.

– Enerji içecekleri kalp ritmini hızlandırır, damar basıncını artırır.

(Kaynak: Mayo Clinic, 2021)

Eğer testlerde her şey normalse?

Bazı bireylerde tüm testler normal çıkar ama kalp krizi geçirebilirler.

Bu duruma “maskelenmiş risk profili” denir.

Özellikle Lipoprotein (a) seviyesi, genetik riskin en önemli belirtecidir.

Türkiye’de bu test rutin olarak bakılmaz ama istemek mümkündür. (Kaynak: Lancet, 2022).

Korunmak için 6 öneri

1. Ailenizde kalp hastası varsa 30 yaşından sonra EKG ve efor testi yaptırın.

2. Trigliserit/HDL oranınızı 2’nin altına çekin.

3. Spor yapın ama steroid ve enerji içeceklerinden uzak durun.

4. Uyku düzenine özen gösterin, gece 6 saatten az uyumayın.

5. Omega-3, D vitamini ve magnezyum düzeyinizi ölçtürün.

6. Nabız ölçümü yapın, dinlenme nabzınız 80’in üzerindeyse hekime danışın.(Kaynak: ESC Guidelines, 2022)

Ergen yaşta krizin 7 görünmeyen nedeni

1. Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü

2. Genetik LDL yüksekliği (ailesel hiperkolesterolemi)

3. Protein tozu, enerji içeceği, steroid gibi takviyeler

4. Gece çalışanlar, vardiya sistemi ve uyku bozukluğu

5. Aşırı stres ve öfke kontrol bozukluğu

6. İnsülin direnci ve karaciğer yağlanması

7. Sigara veya tütünlü nargile kullanımı

(Kaynak: American Heart Association, 2022)

Kalp yaşınız 40’tan büyükse siz de risk altındasınız

Framingham Risk Skoru gibi algoritmalarla biyolojik kalp yaşı hesaplanabilir. 35 yaşında olsanız da kalp yaşınız 50 ise, kriz riski o yaş grubuna göre hesaplanır.

Yani takvime değil, damarlarınıza güvenin.

Hesaplamada kullanılan veriler

– Yaş ve cinsiyet.

– Tansiyon. (sistolik basınç)

– LDL ve HDL kolesterol düzeyleri.

– Sigara kullanımı.

– Diyabet veya insülin direnci varlığı.

– Ailede erken yaşta kalp hastalığı öyküsü.

Örnek: 35 yaşında, tansiyonu 140, LDL’si 160 olan, sigara içen bir erkeğin kalp yaşı 55 çıkabilir.

Nasıl hesaplanır?

İnternette “Framingham Risk Calculator” veya “Kalp Yaşı Hesaplama Aracı” olarak geçen birçok ücretsiz test bulunur. Türkiye için Türk Kardiyoloji Derneği’nin dijital araçları da kullanılabilir.

– Kalp yaşınız, takvim yaşınızdan 5 yaş büyükse dikkat.

– 10 yaş ve üzeri fark varsa, mutlaka kontrol gereklidir.

(Kaynak: Framingham Heart Study, AHA Cardiovascular Risk Tools, 2023)

YARIN:

– Seks hapları kalp krizine yol açar mı?

– Performans artırıcı ilaçlar kalbi nasıl etkiliyor?

– Görünürde sağlıklı bireylerde ani kriz riski neden artıyor?

– Damarları genişleten etki nasıl ölümcül hale gelir?

– Hangi bireyler kesinlikle kullanmamalı?

– “Testler normaldi” diyen ama kriz geçirenlerin ortak özelliği ne?