Son dakika deprem haberleri: Google’dan, 6 Şubat depremleri itirafı: 10 milyon kişi uyarılıp 35 saniye kazandırılabilirdi

BBC’nin haberine göre Google, 2023’te Türkiye’de yaşanan ölümcül deprem sırasında erken uyarı sisteminin insanları doğru şekilde uyaramadığını kabul etti.

Bunun yerine, 7.8 büyüklüğündeki deprem için yalnızca 469 adet “Harekete Geç” uyarısı gönderildi.

Google, BBC’ye yaptığı açıklamada, yaklaşık yarım milyon kişiye daha düşük seviyeli bir uyarının gönderildiğini kabul etti. Bu uyarı “hafif sarsıntı” için tasarlanmıştı ve kullanıcıları aynı şekilde dikkat çekici bir biçimde uyarmıyordu.

Teknoloji devi daha önce BBC’ye sistemin “iyi performans gösterdiğini” söylemişti.

TÜRKİYE’DE %70 ANDROID KULLANIYOR

Bu sistem, Türkiye’deki telefonların yüzde 70’inden fazlasını oluşturan Android cihazlarda çalışıyor.

6 Şubat 2023’te güneydoğu Türkiye’de meydana gelen iki büyük depremde 55 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 100 binden fazla kişi yaralandı. Sarsıntılar vurduğunda pek çok kişi uyuyordu ve binaların çökmesiyle hayatlarını kaybetti.

‘GOOGLE ERKEN UYARI SİSTEMİ DEPREMLERİ HAFİFE ALDI’

BBC’nin haberine göre “Google’ın erken uyarı sistemi o gün devrede ve aktifti ancak depremlerin ne kadar güçlü olduğunu hafife aldı.”

Bir Google sözcüsü, “Her depremdenöğrendiklerimize dayanarak sistemi geliştirmeye devam ediyoruz” dedi.

ERKEN DEPREM UYARI SİSTEMİ NASIL ÇALIŞIYOR?

Google’ın Android Deprem Uyarıları (Android Earthquake Alerts, AEA) adlı sistemi, Android işletim sistemini kullanan çok sayıda cep telefonundan gelen sarsıntıyı algılayabiliyor.

Depremler yerin içinde nispeten yavaş hareket ettiği için, bir uyarı gönderilebiliyor.

Google’ın en ciddi uyarısı “Harekete Geç” adını taşıyor. Bu uyarı, kullanıcının telefonunda yüksek sesli bir alarm çalıyor. “Rahatsız Etmeyin” modu açıksa onu da devre dışı bırakıyor ve ekranı tamamen kaplıyor.

Bu uyarı, insan hayatını tehdit edebilecek daha güçlü sarsıntılar algılandığında gönderilmek üzere tasarlandı.

AEA ayrıca daha az ciddi bir “Farkında Ol” uyarısı da sunuyor. Bu uyarı, olası daha hafif sarsıntılar konusunda kullanıcıyı bilgilendirmek için tasarlandı ve bu uyarıda “Rahatsız Etmeyin” modundaki cihazlar aktiif hale gelmiiyor.

SABAH 04.17’DEKİ İLK DEPREM

Türkiye’de ilk depremin sabah 04.17’de meydana gelmesi ve çok güçlü bir sarsıntı olması nedeniyle “Harekete Geç” uyarısı özellikle hayati öneme sahipti. Bu seviyedeki bir uyarı, uyuyan kullanıcıları uyandırabilecek tek uyarıydı.

BBC muhabirleri James Clayton, Anna Foster ve Ben Derico depremin ardından geçen aylarda, teknolojinin etkinliğini haber yapmak için bu uyarıyı almış kullanıcılarla konuşmak istediğini not düşerken ekledi:

“Ancak depremden etkilenen bölgedeki kasaba ve şehirlerde aylar boyunca görüştüğümüz insanlara rağmen, depremden önce ciddi seviyedeki ‘Harekete Geç’ bildirimini aldığını söyleyen hiç kimseye ulaşamadık. Bulgularımızı aynı yıl içinde yayımladık.”

GOOGLE ARAŞTIRMACILARI NE DİYOR?

Google araştırmacıları, neyin yanlış gittiğine dair ayrıntıları Science dergisinde yayımladı ve “algılama algoritmalarındaki sınırlamalara” dikkat çekti.

İlk depremde sistem, sarsıntının büyüklüğünü moment büyüklüğü ölçeğine (MMS) göre 4.5 ile 4.9 arasında tahmin etti. oysa gerçek büyüklük 7.8 idi.

Aynı gün meydana gelen ikinci büyük deprem de hafife alındı. Ancak bu kez sistem 8 bin 158 cihaza “Harekete Geç” ve yaklaşık 4 milyon kullanıcıya “Farkında Ol” uyarısı gönderdi.

Depremden sonra Google’ın araştırmacıları algoritmayı değiştirdi ve ilk depremi yeniden simüle etti.

Bu kez sistem, en büyük risk altındaki kişilere 10 milyon “Harekete Geç” uyarısı, merkez üssünden daha uzakta yaşayanlara ise 67 milyon “Farkında Ol” uyarısı gönderdi.

Google BBC’ye, “Her deprem erken uyarı sistemi aynı sorunla mücadele ediyor. Büyük büyüklükteki olaylara uygun algoritmalar geliştirmek” dedi.

NEDEN 2 YIL GEÇTİKTEN SONRA?

Ancak Colorado Maden Okulu’ndan yardımcı doçent Elizabeth Reddy, bu bilgilerin edinilmesinin iki yıldan fazla sürmesini endişe verici buluyor:

“Bu kadar uzun sürmesine gerçekten sinirlendim” diyen Elizabeth Reddy ekliyor:

Google, sistemin ulusal sistemlerin yerini alacak şekilde değil, tamamlayıcı olarak tasarlandığını belirtiyor.

Ancak bazı bilim insanları, ülkelerin tam olarak test edilmemiş bu teknolojiye gereğinden fazla güvenmesinden endişeli. Pasifik Kuzeybatı Sismik Ağı’nın direktörü Harold Tobin BBC’ye şöyle dedi:

“Bunun ne kadar iyi çalıştığına dair tamamen şeffaf olmak bence son derece kritik. Acaba bazı yerler ‘Google bunu yapıyor, o halde biz yapmasak da olur’ diye mi düşünüyor?”

98 ÜLKEYE UYARILAR GÖNDERİLDİ

Google araştırmacıları, olay sonrası yapılan analizlerin sistemi geliştirdiğini söylüyor. AEA bugüne kadar 98 ülkede uyarılar gönderdi.

BBC, Google’a AEA’nın 2025’te Myanmar’da meydana gelen deprem sırasında nasıl bir performans gösterdiğini sordu, ancak henüz yanıt alamadı.