Geç uyumak unutkanlığa yol açar mı?

Bilim insanları, uyku düzenimizin ve kalitesinin hem sağlığımız hem de yaşam süremiz üzerinde doğrudan etkili olduğunu belirtiyor. Ancak uyku son yıllarda en çok ihmal edilen rutinler arasında yer alıyor.

Oysa gece geç yatmanın zihinsel kapasiteyi de zayıflattığını vurgulayan Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, ‘’Bu yanlış alışkanlık zamanla beyinde ‘unutkanlık kısırlığı’na yol açabilir. Sağlıklı bir beyin için uykuya öncelik vermek, yapılabilecek en büyük yatırımlardan biridir’’ dedi ve şu bilgileri paylaştı:

Prof. Dr. Derya Uludüz

Uykusuzluğun zararları

Bilimsel araştırmalara göre uyku sorunu olanların kalp krizi, felç, diyabet, hipertansiyon, obezite, reflü ve alerjik problemi riski daha yüksek. Tekrarlayan uyku sorunları depresyonla, kronik yorgunluk hatta romatizmal sorunlarla, dahası sedef hastalığı, egzama gibi cilt sorunlarıyla da ilişkili olabiliyor.

Stres hormonu artar

Gece geç saatlere kadar uyanık kalmak, vücutta stres hormonu olan kortizolün düzeyini artırır. Yüksek kortizol, hafıza merkezi hipokampüsteki hücrelere zarar verebilir. Bu durum uzun vadede unutkanlığa zemin hazırlar.

Beyni nasıl etkiler?

Pek çok kişi farkında değil ama uykusuzluk beyin için şu zararlara yol açar:

TOKSİN TEMİZLİĞİ YARIM KALIR

Derin uyku (non-REM) sırasında glimfatik sistem devreye girer. Bu sistem, gün boyunca biriken toksinleri temizler. Uyku süresi kısaldığında ya da gece geç saatte uyunduğunda bu temizlik yarım kalır. Beyin, adeta biriken zihinsel çöp içinde çalışır.

BELLEK ZAYIFLAR

Öğrendiğimiz bilgiler, özellikle derin uykuda hipokampüsten düşünen beyin neokortekse aktarılır. Geç yatmak ve az uyumak, bu bilginin uzun süreli hafızaya geçmesini engeller. Sonuç? Dünkü bilgileri bulanık hatırlarsınız.

ONARIM YAPILMAZ

Uykunun derin aşamalarında, vücudumuzda hücresel onarım ve yenilenme başlar. DNA hasarları, uyku sırasında daha etkili bir şekilde tamir edilir. Bu onarım süreçleri, yaşlanmayı yavaşlatabilir ve uzun ömür için destek sağlar. Ancak uykusuzluk bu onarımı engeller.

Bunlara dikkat edin

Kaliteli bir uyku için şu noktalara özen gösterin…

– Gün içinde şekerleme yapmayın.

– Akşam yemeklerini erken saatte yiyin.

– Uykudan önce fazla sıvı almayın.

– Çay ve kahveyi azaltın. Geç saatlerde tüketmeyin.

– Yatmadan önce duş alın, kitap okuyun ve odanızı havalandırın.

– Yatak odanızda televizyon, bilgisayar ce cep telefonu bulundurmayın.

Neden gece lambası kullanılmamalı?

Karanlıkta beyinde melatonin üretilir. Bu hormon uykuya dalmayı ve daha uzun süre uyuyarak uyku kalitesini artırmaya yardım eder.

Aynı zamanda nöronların ilerleyici fonksiyon kaybı olan nörodejenerasyona karşı da koruma sağlayarak, demans (bunama) riskini azaltır. Bu nedenle yatak odanızda kesinlikle gece lambası kullanmayın, karanlıkta uyuyun. Dışarıdan ışık geliyorsa uyku maskesi kullanın.

Testler de doğruluyor

2022 yılında yapılan geniş katılımlı bir araştırmada, gece 24:00’ten sonra uyuyanların bellek ve dikkat testlerinde %15-20 arasında daha düşük performans gösterdiği ortaya konmuştur. Bu etki özellikle 20-40 yaş arası belirgindir.

Kimler risk altında?

•Öğrenciler ve genç yetişkinler

•Gece vardiyasında çalışanlar

•Yeni ebeveynler (özellikle anneler)

•Uyku düzeni bozulmuş dijital içerik tüketicileri

Çözüm önerileri

Beyin sağlığınız için uykunuzdan çalmayın. İşte bu rutini sağlamanın yolları:

Biyolojik saatle uyum sağlayın: Saat 23:00’ten sonra vücut doğal olarak melatonin salgılar. Bu saate direnmemek, beyin için onarıcı sürecin başlamasına izin vermek demektir.

Uyku rutini oluşturun: Her gün aynı saatte yatıp

kalkmak, sirkadiyen ritmi (vücudun ne zaman uyuyup, ne zaman uyanacağını belirleyen iç saati) korur. Bu da zihinsel berraklık sağlar.Ekran maruziyetini azaltın: Uyumadan en az 1 saat önce telefon, tablet, bilgisayar gibi mavi ışık yayan cihazlardan uzak durun.

Gece geç saatte yemek tüketmeyin: Gece geç yemek, melatonin salınımını ve derin uykuya geçişi bozar.