Tansiyon ilaçları: Herkes aynı ilacı kullanamaz

Tansiyon ilacına ne zaman başlanmalı?

140/90 eşiği genellikle ilaç başlama sınırı olarak kabul edilir. Ancak hastanın böbrek hastalığı, şeker hastalığı, kalp-damar hastalığı varsa hedef değer daha düşüktür: 130/80. Bazen tansiyon 135/85 iken bile tedaviye başlanabilir. Çünkü hedef sadece rakamı düşürmek değil, organ hasarını önlemektir. (Kaynak: European Society of Hypertension – Treatment Thresholds in 2023 Guidelines)

Yan etkiler neden farklıdır?

Aynı ilacı kullanan iki hastanın etkileri çok farklı olabilir. Çünkü:

– Genetik yapı.
– Yaş.
– Karaciğer ve böbrek metabolizması.
– Başka hastalıklar.

İlacın vücutta nasıl işlendiğini değiştirir. Bu yüzden biri için “çok iyi gelen” ilaç, başka birinde ciddi sorun yaratabilir.(Kaynak: Harvard Health – Variability in Medication Response) 

İlaçlar cinselliği etkiler mi?

Bazı tansiyon ilaçları cinsel isteksizlik ya da sertleşme sorununa yol açabilir. Özellikle eski tip beta blokerler bu açıdan kötü şöhretlidir. Yeni nesil ilaçlar bu etkiyi azaltmıştır. Ancak şikayet varsa doktorla paylaşılmalı. Çözüm, ilacı bırakmak değil, değiştirmek olmalı. (Kaynak: Journal of Sexual Medicine – Antihypertensives and Sexual Side Effects)

İlaçlar kime göre seçilir?

Her hastanın tansiyon profili farklıdır. Bazı kişiler gece tansiyonu yüksek yaşar, bazılarında     nabız da yüksektir.

Ayrıca:

– Yaş
– Kilo
– Eşlik eden hastalıklar
– Başka ilaç kullanımı
– Böbrek fonksiyonu gibi birçok etken hangi ilacın verileceğini belirler. (Kaynak: American Heart Association – Patient-Centered Therapy in Hypertension)

İlacın dozu sabit midir?

Hayır. Tansiyon ilaçları genellikle düşük dozla başlanır. Etki yetersizse doz artırılır ya da başka bir grup eklenir. Birçok hasta kombine tedavi kullanır: örneğin beta bloker + diüretik. Ancak fazla ilaç kullanmak, fazla etki anlamına gelmez. Her ilacın kendi riski vardır. (Kaynak: Cleveland Clinic – Titration Strategy in Hypertension Therapy)

Tansiyon düşürücü ilaçlar yaşam boyu mu kullanılır?

Çoğu hastada evet. Çünkü hipertansiyon kronik bir hastalıktır. Ancak bazı kişilerde yaşam tarzı değişiklikleriyle ilaç dozu azaltılabilir. Hatta bazı hafif vakalarda tamamen kesmek bile mümkündür.

Tabii bu karar mutlaka hekim kontrolünde alınmalıdır. Rastgele ilaç kesmek krize yol açabilir.(Kaynak: ESC Position Paper – Withdrawal of Antihypertensive Therapy)

Sonuç: İlacın adı değil, hastanın durumu önemlidir

Tansiyon tedavisinde standart reçete yoktur. Aynı ilacı herkes kullanamaz. Doğru ilaç, doğru hasta ve doğru zaman birlikte değerlendirilmeli. Hekimle açık iletişim, yan etkileri bildirme ve sabırlı takip başarıyı getirir.

‘İlaç kullanıyorum ama tansiyonum düşmüyor’

Tansiyonun düşmemesinin 3 ana nedeni olabilir:
1. Uyumsuzluk: Hasta ilacı düzenli kullanmıyordur.
2. İkincil hipertansiyon: Altta başka bir hastalık vardır. (örnek: böbrek damar tıkanıklığı)
3. Dirençli hipertansiyon: 3 ilaç kullanılsa bile kontrol sağlanamıyordur.

Böyle durumlarda ilaç dozu değil, hastalık değerlendirmesi gözden geçirilmelidir.
(Kaynak: NIH – Resistant Hypertension Clinical Review)

En sık kullanılan 5 tansiyon ilacı

1. ACE inhibitörleri (örnek: ramipril, enalapril): Damarları gevşetir. Kalp ve böbrek hastalarında tercih edilir. En sık yan etkisi kuru öksürüktür.

2. Beta blokerler (örnek: metoprolol, bisoprolol): Kalp hızını yavaşlatır. Kalp krizi geçirenlerde ve çarpıntı yaşayanlarda verilir. Yorgunluk ve cinsel isteksizlik yapabilir.

3. Diüretikler (örnek: hidroklorotiyazid): Vücuttaki fazla tuzu ve sıvıyı atar. Yaşlılarda ve tuz hassasiyetinde etkilidir. Elektrolit kaybı ve gece sık idrara çıkma olabilir.

4. Kalsiyum kanal blokerleri (örnek: amlodipin): Damar düz kaslarını gevşetir. En yaygın kullanılan gruptur. Ayakta ödem ve baş ağrısı yapabilir.

5. ARB’ler (örnek: valsartan, losartan): ACE grubuna benzer ama öksürük yapmaz. Genç hastalarda sık tercih edilir.

(Kaynak: Mayo Clinic – Antihypertensive Drug Classes and Effects)

Yarın

– Tansiyon krizi nedir?
– Hangi değerler acil risk taşır?
– Evde müdahale ne zaman yapılmalı, ne zaman acile gidilmeli?
– Kriz anında yapılan yaygın 7 hata nedir?